सिजनल एफेक्टेड डिसअडर उदासिनताकै एक प्रकार हो

एक भेटघाट कार्यक्रममा केही सहकर्मीले आफुलाई जाडोयाम लागेपछि डिप्रेसिभजस्तो महसुस भएको भनि कुरा सेयर गरेपछि यो लेख नलेखि बस्न सकिन ।

के हो सिजनल डिसअडर ?

कुनै पनि मौसमको परिवर्तन भएसंगै ब्याक्तिको मनस्थितिमा परिबर्तन आउछ र परिवर्तित मनस्थितिले व्याक्तिको जिवनमा समस्या आईपर्दछ र मौसमको अन्त्यसंगै समस्या समाधान भएर जाने वा समस्या जस्ताको तस्तै रहने हुन्छ भने त्यसलाई सिजनल एफेक्टेड डिसअडर भनिन्छ र प्राय गरि यस्तो समस्याले जाडो याममा सताउने गर्दछ । सिजनल एफेक्टेड डिसअडरको भनेको कडा किसिमको डिप्रेसन र वाईपोलार डिसअडरको समिश्रण भएको अवस्था हो ।कुनै कुनै देशहरुमा त यसलाई विन्टर डिप्रेसन पनि भनिन्छ । प्राकृतिक रुपमा घामको लामो समयसम्म अभाव रहिरहने कतिपय देशहरु विश्वमा छन् र त्यस्ता मुलुकहरुमा विन्टर डिप्रेसनबाट समस्यामा पर्नु आम समस्या हो जस्तो ससियाको नर्थपोल फिनलेन्ड डेनमार्क नर्वो स्वीडेनको भाग जहाँ बर्षको आधा समय रात र आधा समय दिन हुन्छ र यो पनि एउटा कारण हुन सक्छ कि त्यहाँका मानिसहरुमा आत्महत्या गर्नेको संख्या तथ्थाङ्कले बढी देखाउछ ।

यसका लक्षणहरु

        दुखित महसुस गर्नु वा उदास मनोभाव

        कुनै पनि कुरामा चाहाना नभएको वा हराएको संकेत गर्नु

        खाने तरिकामा परिवर्तन हुनु (ज्यादा खाने वा खादै नखाने )

        सुताईमा परिवर्तन (ज्यादा सुत्ने वा सुत्दै नसुत्ने )

        छटपटि बढेर जाने ,दैनिक कृयाकलापमा रुचि नहुने ,कम बोल्ने ।

        आफुलाई मुल्यहिन ठान्ने ।

        कुनैपनि कुरामा ध्यान केन्द्रित गर्न वा निर्णय लिन कठिनाई हुने

        मृत्यु वा आत्महत्याको सोचाई आउने वा प्रयास गर्ने

समस्याका कारणहरु

यो समस्या जुनसुकै उमेरमा पनि देखिन सक्दछ यद्यपि १८ वर्ष दखि ३० वर्षको समयलाई सम्भाव्यताका दृष्टिले वढी जोखिमपुर्ण मानिन्छ । काठमान्डौ र यस्तै जनघनत्व बढी भएको अन्य सहरमा खालि ठाउको अभावको कारण पनि मानिसहरुको घामको प्रकास संग प्रत्यक्ष सम्पर्क नहुने वा अन्य विविध कारणहरु तल चर्चा गरिएको छ ।

 

        शरिरमा सुर्यको प्रकास कमि भएमा

        मस्तिकले आन्तरिक तथा वाह्रय वातावरण संग गर्ने संञ्चारमा (वडी क्लक) गडबडी भएमा

        शरिरमा सेरेटोन नामक हर्मोनमा कमी भएमा

        शरिरमा मेलाटोनिन नामक हर्मोन बढी भएमा

उपचार बिधि ः

यदि कोही पनि ब्याक्तिले सिजनल एफेक्टेड डिसअडरको समस्या सामना गरिरहनु भएको वा माथि भनेका मध्ये ३ वा सो भन्दा बढी लक्षणहरु आफुमा छ भन्ने जस्तो लाग्छ भने मानसिक स्वास्थ्यका बिशेषज्ञहरुले सजिलोसंग समस्या पत्ता लागई उपचार बिधिमा ल्याउन सक्दछन् तसर्थ यो समस्या पनि अन्य शारिरिक समस्या तथा उदासिनताको समस्या जस्तै सामान्य समस्या हो जसको उपचार सरल छ ।कहिलेकाही बिज्ञको अभावमा भने यो समस्याको सही पहीचान नभएर केही अन्य शारिरिक समस्याको औषधि प्रयोग गरिरहेको पनि केही घटनाहरु भने छन् तसर्थ समस्याको सहि पहिचान गर्न नितान्त जरुरी छ । समस्याको उपचार बिधिहरु :-

        लाईट थेरापी,

        एन्टिडिपे्रसिभ मेडिसिन

    साईकोथेरापि तथा मनोबिमर्श आदि रहेका छन् । लाईट थेरापि र एन्टिडिपे्रसिभ मेडिसिन मनोचिकित्सकको सल्लाहमा निस्चित समय सम्म प्रयोग गर्नु पर्दछ भने साईकोथेरापि मनोबिशेषज्ञ वा मनोबिपर्शकर्ताबाट नियमित रुपमा निस्चित समयसम्मलिनु पर्दछ ।
समस्याबाट बच्ने उपाय ः
    आफ्नो दैनिक कृयाकलाप व्यवस्थित गर्ने 
    मनमा कुनै पनि प्रकारको चिन्ता भएमा भरपर्दो शाथि वा मनोबिमर्शकर्ताकहाँ गएर समस्याको व्यवस्थापन गर्ने
    आफुलाई मनपर्ने कृयाकलापमा रमाउने जस्तो गित संगित नाच वा पुस्तक पढ्ने वा सृजनसिल बन्ने 
    नियमित व्यायम तथा स्वास्थ्थकर खाने कुरामा ध्यान दिने 
    जाडोको समयमा प्रसस्त मात्रमा घाममा समय बिताउने ।

मनोसामाजिक सहयोग तथा साईकोथेरापिका लागि
आभाष साईकोलोजिकल काउन्सेलिङ्ग एण्ड होलिस्टिक हिलङ्गि सेन्टर 
सम्पर्क :- ९८४२७०६४५२